PIŠE: o. Jovan PLAMENAC

Otkud u današnjoj Crnoj Gori tako duboka nacionalna podjela na Crnogorce i Srbe, koja biva čak i unutar jedne porodice, koja je uzrasla do neprijateljstva? Što se to dogodilo sa Crnogorcima čije je nacionalno sopstvo prije kraće od vijeka bilo srpsko? Što se to dogodilo Crnoj Gori, prije kraće od vijeka – Srpskoj Sparti?

Sjeme prenacionalizacije naroda Crne Gore posijano je sredinom prve polovine 19. vijeka iz dvije šake, desne i lijeve.
Ono iz desne šake posijano je još u vrijeme pripreme Podgoričke skupštine koja je održana od 24. do 29. novembra 1918. godine, kojom je Crna Gora, koja je prethodno u Velikom ratu bila kapitulirala 1916. godine i koja je iz rata izašla kao poražena strana, ujedinjena sa Srbijom, koja je iz rata izašla kao pobjednička država. U tom procesu došlo je do podjele u narodu na pristalice bezuslovnog ujedinjenja Crne Gore i Srbije pa stvaranja Kraljevine SHS, i pristalice uslovnog, u stvari konfederalnog ujedinjenja u državnu zajednicu u kojoj bi Crna Gora zadržala osnovne elemente državnosti, dinastiju i punu samostalnost u unutrašnjoj politici. Prema boji predizbornog letka sa imenima kandidata povjerenika za izbor poslanika Podgoričke skupštine prvi su, kolokvijalno, nazvani „bjelašima“ a drugi „zelenašima“. I jedni i drugi, bez ikakve rezerve, nacionalno su bili Srbi.

Iz lijeve šake ovo sjeme posijano je na Četvrtom kongresu Komunističke partije Jugoslavije u Drezdenu 1928. godine, i to indirektno, kada su Crnogorci pomenuti kao nesrpska nacija. U Rezoluciji IV konferencije KPJ (1934.) insistira se „na pravu samoopredjeljenja do otcjepljenja svih potlačenih naroda“, u koje je uračunat i crnogorski.

Sjeme posijano iz lijeve šake čamilo je „u ilegali“ do i tokom Drugog svjetskog rata, kada su, na sebi svojstveno pokvareni način, pod okriljem nacističkog okupatora, Titovi komunisti izveli revoluciju i preuzeli vlast u Jugoslaviji. Štoviše, Josip Broz je decembra 1942, u članku „Nacionalno pitanje u Jugoslaviji u svijetlu Narodnooslobodilačke borbe“, napisao da su crnogorske partizanske jedinice „sastavljene gotovo isključivo od Srba“, a Ivan Milutinović je na zasijedanju Crnogorske antifašističke skupštine narodnog oslobođenja jula 1944. govorio: „Postavlja se dalje pitanje: da li crnogorstvo umanjuje ili isključuje srpstvo? Drugovi, ko nije dobar Crnogorac, taj nije ni dobar Srbin…
Crnogorci i Srbijanci su narod jednog plemena.“

I dalje je u Crnoj Gori sasvim jasno što je Srbin, srpstvo, srpski, a što Srbijanac, srbijanski.
Krajem rata, Sekula Drljević, ministar u Kraljevini Crnoj Gori, potom federalista, separatista i konačno kolaboracionista, govornik na „Crnogorskom saboru“ na Petrovdan 1941. na Cetinju, u svojoj knjizi „Balkanski sukobi 1905-1941“, objavljenoj 1944. u Zagrebu, u NDH, stav o Crnogorcima kao neslovenima, kao potomcima Ilira, zasnovao je, pored ostalog, na teoriji rase naciste Alfreda Rozenberga, osuđenog na smrt u Nirnberškom procesu. A Milovan Đilas, glavni sekretar KPJ, pola mjeseca prije završetka rata na području Jugoslavije, 1. maja 1945. u „Borbi“, u članku ,,O crnogorskom nacionalnom pitanju“, kaže da Crnogorci jesu Srbi, ali da su se u ratu formirali ,,u posebnu naciju“.
Crnogorska nacija je 31. januara 1946. godine ušla u Ustav FNRJ. Na prvom poslijeratnom popisu stanovništva 16. marta 1948. godine ispostavilo se da je od oko 95 odsto Srba (u ukupnoj populaciji Crne Gore) prije rata ostalo njih 1,78 odsto i da je broj nacionalnih Crnogoraca narastao od 0 odsto prije rata do 90.67 odsto nakon rata.

Komunisti su ukinuli „retrogradno“ pravilo da je čovjek nacionalno, biološki, kulturološki, socijalno i duhovno, ono što je naslijedio od roditelja i daljih predaka i uveli „napredno“, da je čovjek ono „kako se pisa’“.

Kako je to u praksi izgledalo, zapisao je u jednoj anegdoti dr Bogdan Plećaš:

„Godine 1944, poslije oslobođenja Beograda, jedan delegat, vođa Šeste ličke divizije, inače rodom iz Gospića, dođe u Cvijićevu ulicu, u jednu kuću gdje je bilo dosta izbjeglica iz Like i objašnjava im da su oni u stvari Hrvati, pošto su rođeni u Hrvatskoj. Sluša to jedan čiča, čudi se, pa će: ‘Reci ti meni, de, ako se prasica okoti u konjušnici – ’oće li ona okotiti prasiće ili ždrijebe?’“
JESI LI SRBIN ILI CRNOGORAC? Crnogorce su, ipak, ubijedili da prasica u konjušnici okoti ždrijebe i Srbin je poistovjećen sa Srbijancem, srpsko sa srbijanskim, a njima je ostavljeno samo crnogorstvo. Ova zbrka utemeljena je tokom Brozove vladavine i ušla je u partijske materijale, novine, literaturu, udžbenike, u jezik i preko njega u svijest ljudi. Ubrzo se moglo čuti i pročitati: „Srbi i Crnogorci na Kosovu i Metohiji“, „Srbi i Crnogorci u Albaniji“… iako je to kao kada bi rekli: „Crnogorci i Cetinjani u Katunskoj nahiji“, ili „Crnogorci i Cetinjani u Dubrovniku“. Dinstinkcija „jesi li Srbin ili Crnogorac“ u Crnoj Gori je nametnuta kao dio ideološkog programa i dobro se primila u narodu.
Ono sjeme iz lijeve i iz desne šake je izniklo krajem rata i šezdesetih godina se izmiješalo i obilno plodi sve vrijeme do danas. Brutalno rasrbljivanje Crnogoraca posebno je uzelo zamaha nakon Brionskog plenuma CK SKJ, jula 1966, nakon kojeg je apsolutnu upravu državom preuzela antisrpska koalicija: Broz, Kardelj i Bakarić. Tada je krenulo duboko oranje rasrbljivanja Crnogoraca preko kulture. U organizaciji Kulturno-prosvjetne zajednice Crne Gore, 29. i 30. januara 1968, u Titogradu je održan simpozijum na temu: „Crnogorska kultura i putevi njenog razvoja“. O crnogorskoj kulturi prethodno je bilo podosta riječi na V kongresu SSRN (Socijalistički savez radnog naroda) Crne Gore, a slijedili su V kongres CK SK i IX kongres SKJ. Potom je, 1972. godine, porušena Njegoševa zavjetna crkva na Lovćenu, kao simbol srpske Crne Gore.

Nakon pada Berlinskog zida, 1989. godine, umjesto pada komunističkog režima u Crnoj Gori uslijedila je njegova metamorfoza, tj. ubrzano presvlačenje. Komunistički šinjel zamijenili su globalističkim odijelima, iz totalitarizma pretrčali su u demokratiju. Umjesto novog društvenog ustrojstva, dobili smo novu prevaru.

U toj, naizgled razuzdanosti slobode, a u stvari društvenim kretanjima pod strogim nadzorom komunističke Službe državne bezbjednosti, osnovane su političke partije koje su artikulisale nacionalističke potrebe dveju suprotstavljenih grupacija Crnogoraca: onih koji su se držali srpskih korijena i onih koji su se uklopili u doživljaj nacije u duhu komunističke ideologije.

Ipak, na talasu „Antibirokratske revolucije“ krajem 1988. i početkom 1989. godine, na popisu stanovnika Crne Gore 1991. godine udeo izjašnjenih kao Srba povećao se sa 3.32 odsto na prethodnom popisu, na 9.34 odsto. Već na popisu stanovništva 2003. godine broj Srba u Crnoj Gori „porastao“ je na 31,99 odsto, dok je onih koji su govorili srpskim jezikom bilo 63,49 odsto, a broj Crnogoraca smanjen je na 43.16 odsto, sa 21,96 odsto onih koji govore crnogorski.

‘Porast’ broja Srba bio je alarm aktuelnom režimu da nešto hitno preduzme u suprotnom smjeru. Uslijedili su: preimenovanje srpskog jezika u „crnogorski“, inženjering u istoriografiji, protjerivanje ćiriličnog pisma, politika zapošljavanja u javnoj sferi života koja rigidno favorizuje one koji se izjašnjavaju kao Crnogorci u odnosu na one koji se izjašnjavaju kao Srbi, bez obzira na stručnost, medijski pritisak…
Tako, na popisu stanovništva u Crnoj Gori 2011. godine broj onih koji su se izjasnili kao Srbi smanjen je na 28,73 odsto, a onih koji su se izjasnili kao Crnogorci porastao je na 44,98 odsto.

Uprkos snažnoj prisili na svim nivoima društva i oblastima društvenog života da se smanji broj onih koji se izjašnjavaju kao Srbi u Crnoj Gori i utvrdi posebno, nesrpsko sopstvo Crnogoraca, nije postignut željeni rezultat i ta borba prerasla je u paničnu intervenciju režima.

UPUMPAVANjE STRAHA OD SRBIZACIJE CRNE GORE

U vrijeme režima Mila Đukanovića, identitetsko pitanje u Crnoj Gori uznijeto je do sudbinskih dimezija, do biti ili ne biti. Sa njim kao štitom, režim je kriminalizovan do te mjere da je sam postao organizovana kriminalna grupa. Uporedo sa kriminalizacijom režima, jačao je i separatistički potencijal. Usisavši, poput vampira, politički program Liberalnog saveza Crne Gore, koji je bio dobrim dijelom zasnovan na učenju Sekule Drljevića i Savića Markovića Štedimlije o „crnogorskom nacionalnom pitanju“, DPS je potrebu da zaštiti svoj ogromni, na nelegalan način stečeni, novac, ideološki podupro crnogorskom nacionalnom samobitnošću.

Liberalni savez ugašen je 2005, a DPS je, osvježen njegovom krvlju, naredne godine referendumom učinio Crnu Goru međunarodno priznatom državom. Referendum je sproveden sasvim u duhu DPS, kao i prethodni i potonji izbori, uz obilnu krađu. Rezultat je legalizovala evroatlantska politička zajednica, čiji interes cijepanja Jugoslavije je time bio zaokružen (preostalo je cijepanje Srbije).
Nakokon poraza Đukanovićevog režima na izborima 2020. godine, njegovi perjanici, predvođeni Demokratskom partijom socijalista, medijsku i političku borbu nastavili su upumpavanjem straha od srbizacije Crne Gore, uživjevši se u ulogu žrtve. Žrtvom za nacionalnu stvar predstavljaju i sudsko procesuiranje poluga ove organizovane kriminalne grupe: od policije, javne i tajne, tužilaštva i sudstva, do pripadnika kriminalnih klanova.

PODELE PODIJELjENIH

Današnji nacionalni Crnogorci nijesu Srbi. Njihovi preci, pa i nedavni, su Srbi. Crnogorstvo je bilo osobenost nacionalnih Srba četiri crnogorske nahije (Katunska, Riječka, Lješanska i Crmnička). Ono je doživljavano elitnim srpstvom, kako u ostalim srpskim krajevima i rasejanju tako i u samoj Crnoj Gori.

Državi Crnoj Gori u 19. i 20. vijeku pripojeni su srpski krajevi znatno veće površine nego što je ona bila sa svoje četiri nahije: Stara Hercegovina, Brda, Stara Srbija, Boka… Pljevlja i Bijelo Polje su, recimo, Crnoj Gori pripojeni 1912. godine. Boka je na komunistički, prevaran način pripojena jugoslovenskoj republici Crnoj Gori, ne referendumskom odlukom, ili barem odlukom nekog političkog organa, nego falsifikatom u zapisniku sa brzinski sazvane sjednice Plenuma NOO sreza Boke Kotorske u koji je napisano: „Plenum NOO sreza Boke, na svojoj sjednici održanoj 8. aprila 1945. u Kotoru, jednoglasno se izjasnio da se Boka pripoji federalnoj jedinici Crnoj Gori, smatrajući da je tumač želja naroda Boke“, iako te odluke na sjednici nije bilo. A u sastav države Crne Gore Boka je ušla tek 2006. godine. Danas se veliki dio Bokelja (Bokeza, kako su sami sebe nazivali), Pljevljaka, Nikšićana, Beranaca, Podgoričana, Barana…, nacionalno izjašnjava kao Crnogorci. Svoju nacionalnost poistovjetili su sa državljanstvom, u skladu sa komunističkom doktrinom da prasica u konjušnici okoti ždrijebe.
Srpski nacionalni osjećaj kod današnjih državljana Crne Gore čiji preci nijesu iz stare Crne Gore je bez osjećaja crnogorstva nacionalnih Srba četiri crnogorske nahije. Jedan dio Srba, državljana Crne Gore, čiji su preci iz stare Crne Gore je bez osjećaja crnogorstva kojim su se ovi njihovi preci, Srbi, dičili. Oni vide da nijesu nacionalno isto što i nacionalni Crnogorci i, sasvim u skladu sa komunističkom nacionalnom doktrinom, stopili su srpstvo sa Srbijom. I oni svojom maticom doživljavaju Srbiju. Nacionalni Crnogorci ih doživljavaju svojim nacionalnim otpadnicima i izdajnicima i patološki ih mrze.

U oštroj, pocrnobijeljenoj, na komunističkoj doktrini zasnovanoj podjeli na nacionalne Crnogorce i nacionalne Srbe, ostao je sloj Srba predačkog nacionalnog sopstva. Oni su Srbi predački ukorijenjeni u staroj Crnoj Gori. Njihovo nacionalno sopstvo nije podleglo komunističkoj i postkomunističkoj ideologizicaji. Njima, kao i njihovim precima, Crnogorac je Srbin. Ideološko crnogorstvo, ispražnjeno od srpstva, im je „prazna vreća”, a ideološko srpstvo potomaka drevnih Crnogoraca, ispražnjeno od crnogorstva, im je otklon od predačkog nacionalnog sopstva. Njima matica nije Srbija. Njima je matica uneređena. Njih nacionalni Crnogorci takođe patološki mrze, a ideološkim Srbima državljanima Crne Gore, a i Srbima u Srbiji, su sumnjivi.

Tu su i državljani Crne Gore koji su se na popisu stanovništva izjasnili kao „Crnogorci-Srbi”, „Srbi-Crnogorci”, „Bokelji” i sl. Udarenima komunizmom, zamutio im se nacionalni osjećaj.

SRBI I MONTENEGRINI

Nacionalni Crnogorci u Skupštini, u medijima, na ulicama, u kafanama… vrište da su ugroženi od Srba, da Srbi u Crnoj Gori vrše nacionalni inženjering, posrbljavaju Crnu Goru. U stvari, gledajući sebe u ogledalu pričinjavaju im se Srbi. Grajom zaglušuju istinu da prije samo osam decenija u Crnoj Gori nije bilo nacionalnih Crnogoraca, da je Crna Gora po dolasku komunista na vlast u Jugoslaviji po pitanju nacionalnog izjašnjavanja silovana i ideološki modifikovana.

Nacionalni Crnogorci ostvarenje komunističko-nacističkog projekta rasrbljivanja Crne Gore doživljavaju kao nešto osvojeno, sa polaganjem prava na njega za svagda. Oni od srpskog sopstva u Crnoj Gori bježe kao dijete od žeravice od srpskog jezika, ćirilice, srpske kulture, srpskog istorijskog nasljeđa, Srpske pravoslavne crkve…, od svega što je činilo sopstvo njihovih predaka Crnogoraca.
Nove nacije su nastajale i nastaju. Stoga nikakvo čudo nije ni nastajanje nacije koja sebe naziva crnogorskom. Problem je u njenom imenu. U pojam „Crnogorac“ ulili su kontra sadržaj njegovom izvornom sadržaju. Ovaj falsifikat je napravio tektonsku rasjelinu između dvije dominantne nacionalne grupacije u Crnoj Gori.

Rigidna podjela, koja Crnoj Gori ne da ni dana mira, neće biti riješena nikakvim kompromisima, nikakvim „pomirenjima“, niti intervencijom vlasti. Ne može biti riješena ni metodama kojima je stvorena. Rješenje je u korišćenju pojmova u skladu sa njihovim sadržajem: Srbin u Crnoj Gori je sukcesor nacionalnog sopstva žitelja na području današnje države Crne Gore, koji su tu živjeli do Drugog svjetskog rata, kako na područjima pripojenim Crnoj Gori u 19. i 20. vijeku, tako i u staroj Crnoj Gori. Montenegrin je nacionalni Crnogorac. Crnogorac je državljanin Crne Gore.

IZVOR: Pečat.rs